Ψάρι Ηραίας - Αρκαδίας

Η μάχη στα Δερβενάκια

• 
• 

Λεπτομέρειες

Δημοσιεύτηκε στις Δευτέρα, 26 Ιουλίου 2021 18:49

Εμφανίσεις: 1108

Αναδημοσίευση από  Arcadians

 

Η μάχη στα Δερβενάκια

 

Σημασία της μεγάλης νίκης

Αν η νικηφόρα μάχη στο Βαλτέτσι (12 και 13 Μαΐου 1821) θεμελίωσε την ελληνική Επανάσταση του 1821 στην Πελοπόννησο και η Άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821) την εστερέωσε, η πανωλεθρία των Τούρκων στα Δερβενάκια (26 και 28 Ιουλίου 1822) τη διέσωσε, αποκόπτοντας οριστικά οποιαδήποτε δυνατότητα επιστροφής στο προηγούμενο καθεστώς της δουλείας. Η τριμερής μάχη στα Δερβενάκια ήταν μια από τις σημαντικότερες φάσεις του πολέμου της Ανεξαρτησίας μας! Εξολόθρευσε μια πανίσχυρη τουρκική στρατιά, η οποία από όπου περνούσε σκόρπιζε τον φόβο και τον πανικό, τόνωσε ακόμη περισσότερο το ηθικό του αγωνιζόμενου λαού και γέμισε τους πολεμιστές με πλούσια λάφυρα, αμέτρητα πολεμοφόδια, βαρύτιμα ενδύματα, πολύτιμα σκεύη και απειράριθμα ζώα.

Πρωτεργάτης και αρχιτέκτονας αυτής της μεγάλης νίκης ήταν χωρίς αμφιβολία ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης με το ιδιοφυές στρατηγικό του σχέδιο, αλλά αυτουργοί του θριάμβου ήσαν με τον τρόπο τους όλοι ανεξαιρέτως οι Πελοποννήσιοι οπλαρχηγοί και στρατιώτες. Άξιοι ιδιαίτερης μνείας όμως για την ξεχωριστή διάκρισή τους στα πεδία των μαχών είναι ο Αντώνης Κολοκοτρώνης και ο Γεώργιος Δημητρακόπουλος, ο θρυλικός Νικηταράς, που δίκαια πήρε την προσωνυμία «Τουρκοφάγος», ο Υψηλάντης και οι Φλεσσαίοι.

 

Η πανίσχυρη στρατιά του Δράμαλη

Η νίκη στα Δερβενάκια προσλαμβάνει ευρύτερες διαστάσεις, αν αναλογιστεί κανείς το μέγεθος και τη δύναμη της πολεμικής μηχανής που διοικούσε ο Τούρκος σερασκέρης αλλά και το γεγονός ότι ο στρατηγός αυτός δεν ήταν καθόλου τυχαίος. Πράγματι, η στρατιά του Δράμαλη ήταν η μεγαλύτερη τουρκική δύναμη εισβολής από όσες κατήλθαν μέσω Στερεάς Ελλάδος στην Πελοπόννησο από την έναρξη της Επανάστασης και μέχρι εκείνη τη στιγμή. Μερικοί μιλούν για 40.000 στρατιώτες και βοηθητικό προσωπικό, αλλά σίγουρα άγγιζε κατά τους μετριότερους υπολογισμούς τις 25.000. Αποτελείτο από εμπειροπόλεμο ιππικό και πεζικό, από έξι κανόνια και χιλιάδες μεταγωγικά ζώα. Τον στρατάρχη Δράμαλη συνόδευε και επτάδα άλλων πασάδων.

Την εκστρατεία οργάνωσε ο περίφημος πασάς της Πελοποννήσου Χουρσίτ, που στις αρχές του έτους 1822 κατέπνιξε την ανταρσία του Αλή πασά στην Ήπειρο. Για λόγους που κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα η επιχείρηση ανετέθη τελικά στον Μαχμούτ πασά, μέχρι τότε πασά της Λάρισας, που έμεινε πιο γνωστός ως Δράμαλης, λόγω της καταγωγής του από τη Δράμα. Στον ίδιο εδόθη και το αξίωμα του νέου μόρα βαλεσή (ηγεμόνα της Πελοποννήσου), το οποίο θα ασκούσε βέβαια όταν θα κατελάμβανε την Πελοπόννησο και θα έσβηνε την ελληνική εξέγερση με τον πρωτοφανή όγκο του στρατεύματός του και με τις αναμφισβήτητες στρατιωτικές ικανότητες που διέθετε και είχε επιδείξει σε προηγούμενες τουρκικές πολεμικές επιχειρήσεις στα Βαλκάνια και στον ελληνικό χώρο.

 

Ανεμπόδιστη προέλαση του Δράμαλη στην Πελοπόννησο

Είναι αξιοσημείωτο ότι από τα μέσα Ιουνίου του 1822 που ξεκίνησε από τη Λάρισα μέχρι την 1^η Ιουλίου που έφθασε στη Θήβα δεν συνάντησε ο Δράμαλης την παραμικρή αντίσταση! Καμμία σοβαρή αντίσταση δεν συνάντησε και στη συνέχεια της πορείας του, όταν μέσω των Δερβενοχωρίων της Μεγαρίδος κατευθύνθηκε προς τον Ισθμό της Κορίνθου. Μερικές εκατοντάδες Τριπολιτσιωτών υπό τους Γεώργιο Σέκερη και Ρήγα Παλαμήδη που φρουρούσαν τα λεγόμενα Μεγάλα Δερβένια, όταν είδαν το εχθρικό λεφούσι να πλησιάζει, εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και έφυγαν πανικόβλητοι!

Στις 6 Ιουλίου 1822 λοιπόν μπήκε ο Δράμαλης θριαμβευτικά στην Κόρινθο και δυο μέρες αργότερα κατέλαβε αμαχητί και το κάστρο του Ακροκορίνθου! Το κάστρο αυτό στην είσοδο της Πελοποννήσου είχε παραδοθεί στους Έλληνες τον Ιανουάριο του 1822, είχε εφοδιαστεί με πυρομαχικά και τρόφιμα, αλλά φρούραρχός του είχε διοριστεί ο θλιβερός Αχιλλέας Θεοδωρίδης, ο οποίος μόλις είδε την τεράστια στρατιά του Δράμαλη εγκατέλειψε κι αυτός τη θέση του και έφυγε πανικόβλητος! Έτσι, «το κλειδί της Πελοποννήσου» ξανάπεσε χωρίς αντίσταση στα χέρια των εχθρών. Ο Δράμαλης έγινε αμαχητί κύριος του φρουρίου αλλά και των αμύθητων θησαυρών του Κιαμήλμπεη, όπως και της μόλις λίγων ωρών χήρας του!

Παρά τις διαφορετικές υποδείξεις συναδέλφων του να διασπάσει στα τρία το στράτευμά του και από διαφορετικές κατευθύνσεις να στραφεί προς την Αρκαδία ο Δράμαλης με απόλυτη εμπιστοσύνη στη μονολιθικότητα των δυνάμεών του προχώρησε κατευθείαν προς την Αργολίδα με απώτερο αντικειμενικό σκοπό να μεταβεί ακολούθως στην πρωτεύουσα της Πελοποννήσου Τριπολιτσά που ήταν και η επίσημη έδρα του. Και πάλι χωρίς κανένα εμπόδιο από τους δικούς μας στα τόσα στενά που συνδέουν την Κορινθία και την Αργολίδα, ο ευνοημένος από τη μοίρα Δράμαλης πέρασε «αβρόχοις ποσί» τα Δερβενάκια και στις 12 Ιουλίου 1822 έφθασε έξω από το Άργος, ενώ την επόμενη ημέρα πάτησε την έρημη και εγκαταλελειμμένη πόλη. Οι κάτοικοι του Άργους και όλων των χωριών πανικόβλητοι και αυτοί κρύφτηκαν στα όρη και στις σπηλιές παίρνοντας μαζί τους και όσα από τα υπάρχοντά τους μπορούσαν. Δικαιολογημένα ο υπερόπτης σερασκέρης έγραψε στον σουλτάνο ότι ήδη είχε κατακτήσει την Πελοπόννησο και είχε καταπνίξει την Επανάσταση! Βιάστηκε λιγάκι όμως…

 

Διχόνοια και ασυνεννοησία των Ελλήνων

Το αφελές αλλά αμείλικτο ερώτημα είναι, γιατί οι Έλληνες δεν κατέλαβαν τα στενά των Δερβενακίων, για να εμποδίσουν την είσοδο του Δράμαλη στην Αργολίδα, όπως έκαναν λίγες ημέρες αργότερα για να του εμποδίσουν την έξοδο; Το ερώτημα εύκολα απαντιέται όταν κανείς λάβει υπόψη την πολιτική κατάσταση εκείνης της περιόδου. Για μια φορά ακόμη οι Έλληνες δεν μπορούσαν να ομονοήσουνν μπροστά στον θανάσιμο κίνδυνο, αφήνοντας έτσι τον Δράμαλη να κάνει τον στρατιωτικό «περίπατό» του από τη Λάρισα μέχρι το Άργος ατουφέκιστος! Αυτοί είχαν τις προσωπικές φιλοδοξίες τους και ενδιαφέρονταν για τα πολιτικά τους συμφέροντα. Στρατιωτικοί και πολιτικοί, δηλ. οπλαρχηγοί και πρόκριτοι, αλληλοϋποβλέπονταν, αλληλομισούνταν, υπονόμευε ο ένας τον άλλον και ραδιουργούσαν βυσσοδομώντας. Το ίδιο συνέβαινε και μεταξύ της κυβέρνησης και της Πελοποννησιακής Γερουσίας.

Η κυβέρνηση ήθελε να αποδυναμώσει το κύρος και το γόητρο των στρατιωτικών, και ιδίως του Κολοκοτρώνη, ενώ αυτοί προσπαθούσαν να την ταπεινώσουν ή να την καταργήσουν. Ο Κολοκοτρώνης εξαναγκάστηκε από την κυβέρνηση να λύσει την πολιορκία της Πάτρας και αυτό το θεώρησε προσωπική προσβολή, όπως και ήταν. Αγνοούσε όμως κυβερνητική διαταγή να συγκεντρώσει στρατό και να μεταβεί στη Στερεά Ελλάδα. Ο ίδιος επιπλέον ομολογεί ότι παρόλο που είχε πληροφορίες για την εισβολή του Δράμαλη, δεν τις πίστευε, επειδή τις θεωρούσε ψευδείς και κυβερνητική «προπαγάνδα»! Συγκέντρωνε λοιπόν στρατό αλλά όχι για να πολεμήσει τον εχθρό αλλά για να μεταβεί στην Τριπολιτσά και να «κριθεί» με την Κυβέρνηση και τη Γερουσία, δηλ. να «λογαριαστεί» μαζί τους! Προφανώς ο ένοπλος εμφύλιος πόλεμος θα είχε ξεκινήσει νωρίτερα, αν δεν μεσολαβούσε η κάθοδος του Δράμαλη και η είσοδός του στην Πελοπόννησο…

 

Οι Έλληνες τελικά ενώνονται μπροστά στον κίνδυνο

Το σπουδαίο είναι ότι ο μεγάλος κίνδυνος να σβήσει εντελώς η Επανάσταση ένωσε επιτέλους πολιτικούς και στρατιωτικούς σε μια κοινή προσπάθεια. Αρκετός στρατός από όλη την Πελοπόννησο συγκεντρώθηκε και κατέλαβε όλα τα κρίσιμα σημεία, ώστε ο Δράμαλης να εγκλωβιστεί μέσα στην Αργολίδα και να μη μπορέσει να μετακινηθεί προς την Τριπολιτσά. Έτσι, κατέλαβε τις επίκαιρες θέσεις στο Κιβέρι, στους Μύλους, στο Κεφαλάρι και στο Σχοινοχώρι. Για να απασχολήσουν τον εχθρό και να χάσει πολύτιμο χρόνο στον κάμπο του Άργους, οι Έλληνες κατέλαβαν για μερικές ημέρες το αρχαίο φρούριο της πόλης (την αρχαία Λάρισσα) από όπου και πρόβαλλαν σθεναρή αντίσταση. Οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να το πολιορκήσουν, για να μην αφήσουν πίσω τους εστίες αντίστασης, οι καθημερινές αψιμαχίες και μάχες όμως γύρω από το κάστρο τους καθυστερούσαν προκαλώντας τους βέβαια και μεγάλη φθορά, αριθμητική και ηθική.

 

Δύσκολη η παραμονή των Τούρκων στην Αργολίδα

Δυστυχώς για τους Τούρκους, ο τεράστιος όγκος του στρατεύματός τους αποδείχτηκε η μεγάλη αδυναμία τους. Τα τρόφιμα δεν επαρκούσαν να τους θρέψουν, ενισχύσεις δεν έρχονταν από τον Χουρσίτ και τα πλοία που περίμεναν στο Ναύπλιο να τους ανεφοδιάσουν δεν φαίνονταν. Εξάλλου, λόγω της υψηλής θερμοκρασίας της εποχής και της ξηρασίας εκείνου του έτους, τα πηγάδια και οι πηγές είχαν στερέψει. Δημιουργήθηκε λοιπόν οξύ πρόβλημα λειψυδρίας για τους ανθρώπους και τα ζώα, πέραν του σοβαρού επισιτιστικού προβλήματος, που επιβαρύνθηκε ακόμα περισσότερο, γιατί οι Έλληνες είχαν κάψει εγκαίρως τα σιτηρά και τις ζωοτροφές στους κάμπους και στις αποθήκες του Άργους, ώστε να μην βρει τίποτε ο Δράμαλης. Δίψα, λιμοί και λοιμοί, άρχισαν να θερίζουν το τούρκικο στράτευμα. Αλλά και αρκετή φαγωμάρα και αμφισβήτηση του Δράμαλη από συμπαθούντες τον Χουρσίτ άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους…

 

Το στρατηγικό σχέδιο του Κολοκοτρώνη

Τότε έλαμψε το στρατηγικό δαιμόνιο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Με τη σοφία και την πολεμική πείρα του συνειδητοποίησε ότι ο Δράμαλης δεν μπορούσε πλέον να σταθεί στην Αργολίδα. Στην Τριπολιτσά δεν είχε τη δυνατότητα να πάει, αφού οι Έλληνες του είχαν κλείσει οργανωμένα όλες τις διαβάσεις σε Κεφαλάρι, Μύλους και Σχοινοχώρι. Επομένως ένας δρόμος του έμενε: να ξαναγυρίσει στην Κόρινθο, δηλ. κοντά στη θάλασσα και στην ασφάλεια του Ακροκορίνθου! Αυτός ήταν ο λόγος που ο Κολοκοτρώνης, αντί να συσσωματωθεί και αυτός στο ελληνικό στρατόπεδο των Μύλων, όπως του συνιστούσαν οι άλλοι, για να εμποδίσει την πορεία του Δράμαλη προς την Τριπολιτσά, πήγε και έπιασε τον Μεγάλο Αγιώργη, τη σημερινή Νεμέα, ώστε να είναι κοντά στα Δερβενάκια και στα άλλα στενά που ενώνουν την Αργολίδα με την Κορινθία, για να εμποδίσει τη σίγουρη υποχώρηση του Δράμαλη προς την Κόρινθο. Ο μεγάλος πολέμαρχος τελικά δικαιώθηκε.

 

Οι δύο πρώτες φάσεις της θριαμβευτικής νίκης: Δερβενάκια και Άγ. Σώστης
Στις 26 Ιουλίου 1822 ο στρατός του Δράμαλη πράγματι πήρε τον δρόμο για την Κόρινθο περνώντας μέσα από το Δερβενάκι, το οποίο νόμιζε ότι θα το ξαναβρεί αφύλαχτο όπως όταν έμπαινε στην Αργολίδα. Εκεί όμως είχαν τώρα οχυρωθεί οι Έλληνες του Αντώνη Κολοκοτρώνη από τη μια μεριά του στενού και του Γεωργίου Δημητρακόπουλου από την άλλη και τους εμπόδιζαν την έξοδο. Όταν συγκεντρώθηκαν πολλοί και σημειώθηκε το αδιαχώρητο, οι Έλληνες που περίμεναν υπομονετικά χωρίς να πυροβολούν άρχισαν αιφνιδιαστικά το τουφεκίδι. Έγινε πραγματικός «σκοτωμός»! Ο εχθρός αδυνατούσε να προχωρήσει συντεταγμένα πιεζόμενος από τα πυρά των Ελλήνων και εστράφη δεξιότερα, για να βρει διέξοδο στο άλλο στενό του Αγίου Σώστη που εκείνη τη στιγμή ήταν εντελώς αφύλακτο. Σε λίγη ώρα όμως κατέφθασαν εκεί ο Νικηταράς, οι Φλεσσαίοι, ο Κεφάλας και άλλοι. Οι εχθροί μπήκαν ανάμεσα σε δύο πυρά. Από τη μια μεριά οι στρατιώτες του Αντώνη Κολοκοτρώνη και των άλλων και από την άλλη του Νικηταρά και των άλλων. Έγινε πραγματική θραύση και στον Άγιο Σώστη, όπως και στο Δερβενάκι. Χιλιάδες νεκροί γέμισαν τα δύο στενά, από τα βόλια των Ελλήνων, από τα ποδοπατήματα, από τα γκρεμοτσακίσματα ανθρώπων και ζώων στα στενά φαράγγια με στις απότομες πλαγιές! Μερικοί ανεβάζουν σε 8.000 τα θύματα των εχθρών, αλλά αυτά ίσως δεν ξεπερνούσαν τις 3.000. Μερικές χιλιάδες βέβαια κατάφεραν να σωθούν στην πεδιάδα της Κουρτέσας και από κει στην Κόρινθο, αφού τα εγκατέλειψαν όλα και τράπηκαν σε άτακτη φυγή. Οι Έλληνες ρίχτηκαν στη λαφυραγωγία και δεν καταδίωξαν τον εχθρό, που έτσι γλίτωσε τη ζωή του καταπονημένος, καταπτοημένος, πραγματικό ερείπιο, σκιά του υπεροπτικού εαυτού του…

 

Η τρίτη φάση: Αγιονόρι

Ο Δράμαλης είδε ότι βρισκόταν σε αδιέξοδο και με ένα τμήμα του στρατού του ξαναγύρισε στο Ναύπλιο. Επειδή μάλιστα δεν του επετράπη η είσοδος στο κάστρο του Ναυπλίου από τον δικό του πασά (!), διανυκτέρευσε στη Γλυκειά, τη σημερινή Τίρυνθα. Εκεί έμεινε μόνο μια μέρα, γιατί τα ξημερώματα της 28^ης Ιουλίου 1822 επεχείρησε για μια ακόμα φορά να περάσει με τα υπολείμματα του στρατού του στην Κορινθία, τώρα από το ακόμα ανατολικότερο στενό της Κλεισούρας του Αγιονορίου, το γνωστό ως Κοντοπορεία, το οποίο και αυτό το θεωρούσε αφύλακτο. Όμως η ίδια τύχη τον περίμενε και εκεί. Και εκεί ο στρατός του ευρέθη μεταξύ δύο πυρών. Κοντά στο χωριό Στεφάνι τον περίμενε ο Νικηταράς, ενώ στο χωριό Αγιονόρι είχαν οχυρωθεί και τον περίμεναν οι Φλεσσαίοι. Νέα πανωλεθρία του Δράμαλη και εκεί! Πραγματική «νίλα»! Πάνω από 1.000 οι νεκροί στο πεδίο της μάχης! Οι Έλληνες κυνηγούσαν τα πλούσια λάφυρα και παραμελούσαν την καταδίωξη των ηττημένων, αλλιώς δεν θα γλίτωνε κανείς!

Ο υπερήφανος σερασκέρης με τα απομεινάρια του πρώην κραταιού στρατού του κατάφερε να διασωθεί και να γυρίσει καταντροπιασμένος στην Κόρινθο. Αποτυχημένες ήσαν και οι προσπάθειές του να περάσει στην Αχαΐα. Λίγους μήνες αργότερα πέθανε άρρωστος στην Κόρινθο, ίσως από τη λύπη και τη ντροπή του. Η Νέμεσις ήταν αυτή που είπε την τελευταία λέξη! Η υπερήφανη στρατιά του Δράμαλη αποδεκατίστηκε και διαλύθηκε. Πάνω από το ένα πέμπτο της αρχικής δύναμής του εξολοθρεύτηκε μέσα στα στενά φαράγγια των Δερβενακίων κατά τις τρεις φάσεις της ιστορικής μάχης που οδήγησε στον θρίαμβο των ελληνικών όπλων!

 

Συμπεράσματα

Στα Δερβενάκια αποδείχτηκε ότι οι αριθμοί και η δύναμη πυρός του εχθρού λίγη σημασία έχουν και μπορούν να κατανικηθούν, όταν βρεθεί ο στρατηγικός τρόπος και υπάρχει η αδάμαστη θέληση για αγώνα μέχρι την τελική νίκη, Επίσης αποδείχτηκε ότι οι Έλληνες, όταν ομονοούν και έχουν ενωμένες τις δυνάμεις τους, μπορούν να μεγαλουργήσουν! Πόσο ωραία και πόσης διαχρονικής αξίας είναι και τα δύο αυτά διδάγματα εθνικής αυτογνωσίας! Μην τα ξεχνάμε οι Έλληνες και στην παρούσα συγκυρία, μαζί με τους δικαιολογημένους πανηγυρισμούς μας για τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης!

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ηλίας Γιαννικόπουλος