Ψάρι Ηραίας - Αρκαδίας

100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή

Λεπτομέρειες

Δημοσιεύτηκε στις Τετάρτη, 24 Μαΐου 2023 17:54

Εμφανίσεις: 1692

1922-2022

            100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή

     Η μικρασιατική καταστροφή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η χειρότερη σελίδα της τρισχιλιετούς μας ιστορίας γιατί υπήρξε η αιτία το έθνος των δύο ηπείρων να συρρικνωθεί σε ένα ευρωπαϊκό βαλκανικό κρατίδιο. Σε αυτό θα συμβάλλουν οι διεθνείς συγκυρίες της εποχής, οι πολιτικές αλλαγές , τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων και πρώην συμμάχων μας μαζί με τα δικά μας πολιτικά λάθη και τα αιώνια πάθη μας. Όλη την αλήθεια για τα πραγματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα εκείνα τα χρόνια στη Μικρά Ασία δεν θα την μάθουμε όσο αυτοί οι φάκελοι παραμένουν ακόμα επτασφράγιστοι στα αρχεία της Αγγλίας, της Γαλλίας αλλά και της Αμερικής και θα χρειαστεί όπως φαίνεται να περάσουν πολλά ακόμη χρόνια.

     Η υπόθεση Μικρά Ασία αρχίζει ένα χρόνο μετά το τέλος του Μεγάλου Πολέμου ο οποίος ως γνωστόν ξεκίνησε το 1914 για μια ασήμαντη αφορμή. Θα τελειώσει με την παρέμβαση της Αμερικής μετά από τέσσερα χρόνια αφήνοντας πίσω του πάνω από είκοσι εκατομμύρια νεκρούς. Ακόμα σε αυτό τον πόλεμο αξίζει να αναφέρουμε ότι η Αμερική δεν είχε ιδιαίτερους λόγους να παρέμβει και ο λόγος που θα το κάνει είναι όταν τον Οκτώβριο-Νοέμβριο του 1917 οι Μπολσεβίκοι θα καταλάβουν την Ρωσία. Με αποτέλεσμα η Ρωσία απέχει από τον πόλεμο και ευνοεί την Γερμανία αφού απελευθερώνει δυνάμεις από το ανατολικό μέτωπο και γίνεται επικίνδυνη να γίνει κυρίαρχος χώρα σε όλη την Ευρώπη. Κάτι άλλωστε που δεν επιθυμεί η άλλη Μεγάλη Δύναμη πέραν του Ατλαντικού. Το 1919 θα αποβιβάσουν στρατό στην Ευρωπαϊκή Τουρκία οι χώρες Αντάντ (Γαλλία , Αγγλία και Ιταλία). Οι Αγγλογάλλοι θα καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη, τα Δαρδανέλια και την Κιλικία και η Ιταλία τα παράλια της Αττάλειας. Αρχική αφορμή θα είναι ότι η Τουρκία τους πολέμησε στον Μεγάλο Πόλεμο και θέλουν να τους τιμωρήσουν. Οι Νεοτούρκοι με τον Κεμάλ θα πολεμήσουν τους ξένους εισβολείς και προκειμένου να καλύψουν τα νώτα τους νοτιοδυτικά οι σύμμαχοι θα ζητήσουν από τον Βενιζέλο να στείλει και η Ελλάδα στρατιωτικές δυνάμεις και να καταλάβει την Σμύρνη. Δελεαστική προίκα στον Βενιζέλο η συνθήκη των Σεβρών, η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών.  

     Όσο για την τύχη της Σμύρνης, η οποία ελληνοκρατείται στο 60% του πληθυσμού, οι σύμμαχοι συμφωνούν να οριστεί Έλληνας αρμοστής και με το πέρας πέντε ετών με δημοψήφισμα να αποφασίσει τι θέλει ο λαός. Ο Βενιζέλος που έχει απόλυτη εξουσία εμπιστεύεται το άστρο του και πιστεύει ότι δίπλα στις Μεγάλες Δυνάμεις μπορεί να υλοποιηθεί και η Μεγάλη Ιδέα. Μια ιδέα που ξεκίνησε ως λαϊκή στα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας για να ωριμάσει αργότερα ως πολιτική. Έτσι ο Βενιζέλος αποφασίζει και στέλνει τις πρώτες μεραρχίες και τον συμπολεμιστή του Αριστείδη Στεργιάδη αρμοστή στην Σμύρνη, ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο όπως θα αποδειχθεί από την ιστορία.

     Μόνο που οι σύμμαχοί μας έχουν κατά νου άλλα σχέδια. Αρχικά φαίνεται ότι θέλουν να τιμωρήσουν την Τουρκία, όπως προαναφέραμε, αλλά στην ουσία απώτερος σκοπός τους είναι να περιορίσουν την άλλοτε οθωμανική αυτοκρατορία στα τωρινά της σύνορα απομακρύνοντας την από τις πετρελαιοπαραγωγικές χώρες νοτιοανατολικά που τις θέλουν για λογαριασμό τους. Παράλληλα, δεν θέλουν να στρέψουν την Τουρκία στην αγκαλιά της Ρωσίας καθώς αποτελεί στρατηγικό γεωγραφικό κόμβο και θέλουν να την κρατήσουν στην Δύση. Και τούτο γιατί τον προηγούμενο χρόνο τουρκικός στρατός από κοινού με τους Μπολσεβίκους θα διαμελίσει τα εδάφη της Αρμενίας. Αφού αποβιβαστούν ξένες δυνάμεις στο τουρκικό έδαφος ο Κεμάλ Ατατούρκ ερωτοτροπεί με την ηγεσία των Μπολσεβίκων αφήνοντας ως υπονοούμενο ότι μπορεί να ελευθερώσει τα Δαρδανέλια ώστε να έχουν πρόσβαση στις ζεστές θάλασσες της Μεσογείου. Κάτι που οι Ρώσοι επιθυμούν διακαώς από την εποχή της Μεγάλης Αικατερίνης και με αυτό το δόλωμα οι Μπολσεβίκοι εφοδιάζουν τον Κεμάλ με σύγχρονο ρωσικό εξοπλισμό και άφθονο χρυσό. Οι Μπολσεβίκοι δεν ξεχνούν ότι νωρίτερα στείλαμε στρατό στην Κριμαία δίπλα στους Γάλλους να πολεμήσουν τον κόκκινο στρατό. Με κίνδυνο να στραφεί η Τουρκία προς την Ρωσία οι σύμμαχοι αλλάζουν την στάση τους προς την Ελλάδα. Την συνθήκη των Σεβρών πρώτοι και καλύτεροι την απαξιώνουν οι Γάλλοι και Ιταλοί, συνθήκη που δεν την έχει αποδεχτεί και υπογράψει ούτε η ίδια Τουρκία. Χωρίς τους συμμάχους απαιτούνταν πάνω από είκοσι πέντε μεραρχίες ή εξακόσιες χιλιάδες στρατού, κάτι αδύνατο.

     Τα συμφέροντα τώρα της Γαλλίας στρέφονται ανατολικότερα πέραν της Τουρκίας και με ελαφριά τη καρδία θα δηλώσουν ότι «έδωσαν αρκετά στην Ελλάδα» εννοώντας την ναυμαχία του Ναβαρίνου, τον Μαιζών αργότερα στην Πελοπόννησο και την ελευθέρωση της Θράκης. Όσο για την Ιταλία που κατέχει και τα Δωδεκάνησα πήγε στην Μικρά Ασία για να πάρει όχι να δώσει και να μην ξεχνάμε ότι με δικό της βέτο η Βόρεια Ήπειρος θα παραμείνει στην Αλβανία ως δικό της προτεκτοράτο. Στην Ιταλία ο Κεμάλ υπόσχεται συνεκμετάλλευση στα μέρη της Μικράς Ασίας, η οποία δεν μας εγκαταλείπει μόνο αλλά παραδίδει σε αυτούς και τον εξοπλισμό της. Και όπως λέει ο θυμόσοφος λαός το κακό δεν πάει μοναχό του. Σε καιρό εκστρατείας και εμπόλεμης κατάστασης η φιλοβασιλική αντιπολίτευση που ηγείται ο Γούναρης παθιασμένη για εξουσία, την οποία μονοπωλεί απολυταρχικά για τέσσερα χρόνια ο Βενιζέλος, ζητά εδώ και τώρα εκλογές ώστε να έρθουν αυτοί στην εξουσία, να επιστρέψει ο βασιλιάς και να δώσουν τέλος στην Μικρά Ασία. Ο Βενιζέλος εκούσια ή ακούσια κατεβαίνει σε εκλογές στις οποίες επιτρέπει να ψηφίσουν και οι στρατευμένοι, πράγμα ανήκουστο. Ποιος γονιός και ποιος στρατευμένος δεν θα ήθελε να επιστρέψει στο σπίτι του και στην ειρήνη. Με σύνθημα «οίκαδε» της αντιπολίτευσης ο Βενιζέλος θα χάσει τις εκλογές και θα εγκαταλείψει την χώρα. Η βασιλική οικογένεια επιστρέφει. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και οι πρίγκιπες αναλαμβάνουν ηγετικές θέσεις στο μέτωπο. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος είναι ανίκανος για αυτή την θέση λόγω μακροχρόνιας ασθένειας αλλά το κάνουν για να τονώσουν το ηθικό του στρατού. Και το χειρότερο ακόμη είναι ότι αποσύρονται από το μέτωπο φιλοβενιζελικοί έμπειροι αξιωματικοί οι οποίοι αντικαθίστανται από φιλοβασιλικούς που έχουν βρεθεί για χρόνια μακριά από το μέτωπο.

     Η Αγγλία που κρατάει τα προσχήματα παραμένει φαινομενικά δίπλα στην Ελλάδα, δεν θέλει να απολέσει το προτεκτοράτο της, αλλά αρνείται να μας χορηγήσει ένα δάνειο για τις ανάγκες της εκστρατείας αναγκάζοντας την νέα κυβέρνηση να προχωρήσει στην διχοτόμηση της δραχμής. Ούτε και επιτρέπει να καταλάβει ο ελληνικός στρατός την Κωνσταντινούπολη που αποτελεί σημαντικό φυσικό οχυρό, αλλά ούτε αργότερα και την ανατολική Θράκη. Αντί αυτού μας παροτρύνει ο ελληνικός στρατός να επιτύχει μια σημαντική νίκη κατά του Κεμάλ προκειμένου να διαπραγματευτούν από θέση ισχύος ώστε να επιτευχθεί ομαλή επιστροφή τόσο του στρατού αλλά κυρίως του διάσπαρτου ελληνισμού και των Ελλήνων της Σμύρνης για να μην έχουν την τύχη της γενοκτονίας των Αρμενίων και των Ποντίων που προηγήθηκε το 1915 και το 1919. Για να μην συμβεί κάτι τέτοιο η κυβέρνηση Γούναρη θα προσθέσει και άλλες μεραρχίες στο μέτωπο κυνηγώντας μια μεγάλη νίκη σύμφωνα με τις συμβουλές των Άγγλων. Μόνο που ο στρατός του Κεμάλ απομακρύνεται όλο και πιο ανατολικά παρασύροντας και τις ελληνικές δυνάμεις. Ο εφοδιασμός του στρατού ανακόπτεται από τους Τσέτες αντάρτες που προκαλούν δολιοφθορές στο δίκτυο ανεφοδιασμού με τον ελληνικό στρατό στο τέλος να παθαίνει ότι και ο Ναπολέων στην αχανή Ρωσία τον περασμένο αιώνα. Κάτι άλλωστε που έχουν επισημάνει και για το οποίο έχουν προειδοποιήσει νωρίτερα Έλληνες επιτελικοί.

     Τον Σεπτέμβριο του 1922 στο Σαγγάριο στην περιοχή της Κιουτάχειας ο ελληνικός στρατός θα ηττηθεί κατά κράτος. Θα ακολουθήσει άτακτη φυγή. Η Σμύρνη θα παραδοθεί στις φλόγες, άνθρωποι θα συνωστίζονται στις προβλήτες της εκλιπαρώντας τα συμμαχικά καράβια να τους επιτρέψουν να επιβιβαστούν και να σωθούν. Μόνο που αυτοί παραμένουν αρόδου αμέτοχοι και θεατές στο δράμα του ελληνισμού. Μια στρατιωτική τριανδρία (Πλαστήρας, Γονατάς, Φωκάς) επιστρέφει στην Αθήνα και αναλαμβάνει την διακυβέρνηση της χώρας. Έξι πολιτικοί και στρατιωτικοί θα καταδικαστούν με συνοπτικές διαδικασίες και θα εκτελεστούν στο Γουδί προλαβαίνοντας τα χειρότερα. Μόνο που οι πραγματικοί ένοχοι είναι πολύ περισσότεροι.

     Το ερώτημα δεν είναι γιατί πήγαμε στην Μικρά Ασία (και ίσως καλώς πράξαμε) αλλά γιατί πήγαμε διχασμένοι, μόνο με προφορικές μόνο υποσχέσεις από τους συμμάχους με αποτέλεσμα να συνθλιβούμε σε συμπληγάδες πέτρες και την ώρα των διαπραγματεύσεων να βρεθούμε στην μειονεκτική θέση του ηττημένου και όπως έλεγε ο Γαλάτης Βρέννος στους Ρωμαίους τον 3ο αιώνα «vaevictis» (ουαί τοις ηττημένοις). Το γαρ πολύ της θλίψεως γεννάει παραφροσύνη.

Δημήτρης Μαυραειδόπουλος

=========

Ο αρθρογράφος έχει το  blogΠαν-Αρκάδιος