Ψάρι Ηραίας - Αρκαδίας

Ἀναζητῶντας τὴν κλεῖδα στίς Πρωινὲς Διαδρομές

Λεπτομέρειες

Δημοσιεύτηκε στις Παρασκευή, 21 Νοεμβρίου 2025 06:48

Εμφανίσεις: 384

Ἀναζητῶντας τὴν κλεῖδα στίς Πρωινὲς Διαδρομές

Πρωὶ εἶναι καὶ διαβάζω ἀπὸ τὴν ἀρχὴ πάλι -γιὰ δεύτερη φορά-, τὸ βιβλίο τοῦ Werner Heisenberg[1] «Φυσικὴ καὶ Φιλοσοφία». Εἶναι ἀπίστευτος ὁ τρόπος ποὺ αὐτὸς ὁ ἐπιστήμονας παντρεύει τὴν κβαντομηχανικὴ μὲ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ καὶ προσωκρατικὴ κυρίως πραγματεία. Στὴ θεωρία τῶν κβάντων καὶ τῆς ἀτομικῆς φυσικῆς, ἀναφέρει ἕν τάχει: «Ἡ ἔννοια τοῦ ἀτόμου εἶναι πολὺ παλιότερη ἀπὸ τὴ φυσικὴ ἐπιστήμη τῆς νεότερης ἐποχῆς. Ἔχει τὴν πηγή της στὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ φυσικὴ φιλοσοφία καὶ σ’ αὐτὴ τὴν πρώιμη περίοδο ἦταν ἡ κεντρικὴ ἔννοια τοῦ ὑλισμοῦ, ποὺ διδάχθηκε ἀπὸ τὸν Λεύκιππο καὶ τὸν Δημόκριτο. Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ ἡ σύγχρονη ἑρμηνεία τῶν ἀτομικῶν φαινομένων μικρὴ μόνον ὁμοιότητα διατηρεῖ ἀπὸ τὴν πρώιμη ὑλιστικὴ φιλοσοφία. Μπορεῖ μάλιστα νὰ πεῖ κανείς, ἀντίστροφα, πὼς ἡ σύγχρονη ἀτομικὴ φυσικὴ ἔχει ἐκτρέψει τὴ φυσικὴ ἐπιστήμη ἀπὸ τὴν ὑλιστικὴ κατεύθυνση, ποὺ εἶχε πάρει τὸν 19ο αἰῶνα. Γι’ αὐτὸ ἔχει ἐνδιαφέρον νὰ συγκρίνουμε τὴν ἐξέλιξη τῆς ἑλληνικῆς φυσικῆς φιλοσοφίας πρὸς τὴν ἔννοια τοῦ ἀτόμου μὲ τὴ σημερινὴ σημασία αὐτῆς τῆς ἔννοιας στὴ σύγχρονη φυσική».  

Ὄχι μόνο ὁ Werner Heisenberg ἀλλὰ ὅλοι σχεδὸν οἱ σύγχρονοι ἐπιστήμονες -τοῦ 20ου καὶ 21ου αἰῶνα- ὅταν μιλᾶνε γιὰ φυσικὴ καὶ κβαντομηχανική, ἀνατρέχουν στὴ πηγή, δηλαδὴ στοὺς Ἕλληνες προσωκρατικούς. Στὸ σημεῖο αὐτό, ἀναρωτιέμαι ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, τί διδαχτήκαμε ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ παιδεία γιὰ ὅλους αὐτοὺς τοὺς φιλοσόφους ποὺ οἱ «βάρβαροι», ὄχι μόνο τοὺς ἔχουν διαβάσει ὅλους, κυρίως ἔχουν ἐμβαθύνει στὸν Λόγο τους. Τίποτα δὲν διδαχτήκαμε, διότι τὸ πολιτικὸ σύστημα ποὺ ἔχει δημιουργήσει ἕνα παράτυπο καθεστὼς ἀπὸ τὸν θάνατο τοῦ Καποδίστρια κι ἐντεῦθεν, μᾶς θέλει ὄχι μόνο ἀγράμματους ἀλλὰ περισσότερο, μᾶς θέλει ἀποκομμένους ἀπὸ τὴ γνώση τοῦ παρελθόντος.  

Ἀναρωτιέμαι, πόσο διαφορετικὴ θὰ ἦταν ἡ ζωή μας καὶ φυσικὰ ἡ νοοτροπία μας, ἂν εἴχαμε ἐμπλακεῖ ἀπὸ μικροὶ μέσα σὲ αὐτὸ τὸν πλοῦτο τῆς γνώσης πού, τὴν ἐπικαλούμαστε μὲ στόμφο ἀλλὰ ἐντελῶς ἐπιδερμικά, Ἐπὶ τῆς οὐσίας, ἀγνοοῦμε τοὺς προσωκρατικοὺς καὶ μαθαίνουμε γρήγορα καὶ εὔκολα νὰ προσκυνᾶμε λείψανα ἁγίων καὶ ν’ ἀντιμαχόμαστε μέσῳ τῶν ἰδεολογιῶν, θέλοντας ὁ καθένας μας μὲ τὸν τρόπο του νὰ ὑπερισχύσει ἔναντι τοῦ ἄλλου. Οἱ ἔννοιες «γίγνεσθαι», «τοῦ Ἑνὸς» καὶ πόσες ἀκόμα, μᾶς εἶναι ἄγνωστες λέξεις.  

Τὸ πολιτικὸ σύστημα μᾶς ἀπέκοψε ἀπὸ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γλῶσσα μὲ τὸ πρόσχημα πὼς εἶναι νεκρή, τὸ πολυτονικὸ σύστημα γραφῆς καταργήθηκε διότι ἀκόνιζε τὸ μυαλό, ὅπου κι ἂν στρέψεις τὴ ματιά σου κυριαρχεῖ ὁ ραγιαδισμὸς ποὺ μᾶς θέλει ὑπηκόους καὶ ὄχι πολῖτες. Κι ἐμεῖς ὅλη αὐτὴ τὴν πτώση καὶ τὴν παρακμή, τὴν δεχτήκαμε σὰν κάτι φυσιολογικὸ ἐνῷ δὲν εἶναι. Εἶναι ἐντελῶς ἄρρωστο νὰ ἀπουσιάζει ἀπὸ τὴ ζωή μας ἡ κριτικὴ σκέψη, αὐτὸ δηλαδὴ τὸ ἐργαλεῖο ποὺ ὀξύνει τὸ μυαλὸ καὶ στὴ θέση της νὰ παίζει κυρίαρχο ρόλο ἡ γνώμη τῶν ἄλλων. Δηλαδὴ ἡ μὴ γνώση.  

Ἕνας, ἢ μᾶλλον, ὁ κύριος λόγος τῆς παγκόσμιας παρακμῆς ποὺ εἶναι διάχυτη στὴ ζωή μας, εἶναι ἡ «κλεῖδα», αὐτή, ποὺ ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Πυθαγόρα καὶ ὕστερα, σταδιακά, «ἐξαφανίστηκε». Ὅταν ὡριμάσουμε ὡς ἄνθρωποι καί ὡς ἀνθρωπότητα, ἴσως νὰ ἐμφανιστεῖ ἔκ νέου γιὰ νὰ προχωρήσει ἡ ζωὴ πρὸς τὸν πραγματικὸ σκοπό της.

Ἀσφαλῶς καὶ ὁ ἀκραῖος ὑλισμὸς ποὺ διαφεντεύει τὰ πάντα σήμερα, δὲν εἶναι ὁ σκοπὸς ἀλλὰ κάτι ἄλλο, πολὺ πέρα ἀπὸ αὐτόν ...  

Βασίλης Κ. Ἀναστασόπουλος